Trojans

Ahmet Köprülü’nün kaleme aldığı Trojans: Ankara’da ABD Ajan Okulu, gazetecilik ile tarihçiliğin kesiştiği ender metinlerden biri. Tandoğan’daki bir oto galeride rastladığı beyaz bir Chevrolet’in dosyasını kurcalamakla başlayan bu araştırmacı yolculuk, okuru Soğuk Savaş döneminin Ankara’sında, Amerikan etkisinin en yoğun hissedildiği kurumlardan birinin kalbine götürüyor. Köprülü’nün kitabı, Amerikan Lisesi olarak bilinen ancak belgelerde “Trojans” adıyla anılan bir okulun, yalnızca bir eğitim kurumu olmadığını, aksine CIA ajanlarının, darbeci askerlerin ve diplomatik misyonların koordinasyon merkezi olarak işlev gördüğünü açıkça ortaya koyuyor. Bu okul, CENTO’nun sivil uzantılarından biri olarak, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal dönüşümünde belirleyici bir rol üstlenmiş görünüyor. Kitapta yer verilen 1958–1980 yılları arasında yayımlanmış yıllıklar ve arşiv belgeleri, sadece Amerikan dış politikasının değil, aynı zamanda Türkiye’deki toplumsal yapının ve devlet mekanizmasının nasıl şekillendirildiğine dair önemli ipuçları barındırıyor. Fletcher Warren’dan A. Mead’e, Albay Kamil Homriş’ten genç George W. Bush’a uzanan isim zinciri, bu yapının sıradan bir okuldan çok daha fazlasını temsil ettiğini gözler önüne seriyor. Köprülü’nün anlatımı sade ama etkili; kimi zaman istihbarat raporu titizliğinde, kimi zaman tarihsel tanıklık yoğunluğunda ilerliyor. Yazar, yalnızca belge yığmakla yetinmiyor; belgeler arasındaki boşlukları zekice yorumlayan analizlerle geçmişe farklı bir ışık tutuyor. Kitap, yakın tarihin görünmeyen yüzüne dair sarsıcı ama vazgeçilmez bir okuma deneyimi sunuyor. “Trojans” yalnızca bilgi sunmakla kalmıyor, okuru sorgulamaya teşvik ediyor. Kitabın derinliklerinde yer alan bazı kritik sorular, hem tarih meraklıları hem de araştırmacılar için altı çizilesi nitelikte: Teröristbaşı Öcalan’ın Tapu ve Kadastro Lisesi’ndeki gizemli Fransızca öğretmeni emekli albay kimdi? Bu albayın Amerikan Okulu ile nasıl bir bağlantısı vardı? Latin Amerika’daki antikomünist dalgadan sonra Türkiye’ye atanan Fletcher Warren, bu okul aracılığıyla nasıl bir strateji izledi? CENTO’nun perde arkasındaki JUSMMAT Generali A. Mead’in rolü neydi? Metin Toker Amerikan Okulu’na neden gitmişti? Amerikan Hava Kuvvetleri Özel Soruşturma Ofisi (OSI), Ankara’da ne tür faaliyetlerde bulunuyordu? Polis ve askerin açıkça desteklediği tek grev hangisiydi ve bu olay JUSMMAT’la nasıl ilişkiliydi? AHS’nin duvarına Lenin’in portresi nasıl asılabildi? İngiliz istihbaratına çalışan bir büyükelçi, AHS’de ne yapıyordu? Amerikan Okulu ile CENTO arasındaki yoğun trafik ne anlama geliyordu? Nurten Dumlu kimdi ve Amerikalı çevrelerde neden özel bir isim hâline geldi? 1978’de George W. Bush ve eşi Laura Ankara’da ne yapıyordu? Barış Gönüllüleri’ne Anadolu’da nasıl destek verildi? Amerikan Okulu’nun halkla ilişkiler stratejileri nelerdi? Hangi uçak kazası, okul camiasında derin izler bıraktı? 1960’larda Amerikan Okulu neden “Kale” olarak anılmaya başlandı? Yenimahalle ilçesinin doğuşunda Amerikalıların etkisi neydi? Atakule’nin bulunduğu alan bir zamanlar neydi ve neden Amerikalılar için stratejik bir noktaydı? Ahmet Köprülü’nün Trojans kitabı, geçmişe dair yeni sorular sormaktan çekinmeyen herkes için eşsiz bir başvuru kaynağı. Belgelerin gücüyle şekillenen bu anlatı, Türkiye’nin yakın tarihine alternatif bir bakış sunarken, zihinlerdeki birçok ezberi de sorgulatıyor.

Bu kitap bir roman değil, ama sizi roman gibi saran bir anlatıya sahip. Ahmet Köprülü’nün Trojans: Ankara’da ABD Ajan Okulu adlı eseri, sadece bilgi yığan değil, sürükleyici ve düşündürücü bir metin. Gerçek olaylara ve belgelere dayansa da, okuru içine çeken güçlü bir kurgusal ritmi var. Bu nedenle her bölüm, sanki bir sonraki sayfayı çevirmeniz için sizi ikna ediyor. Soğuk Savaş yıllarının Türkiye’sine, Amerikan askerî varlığının izini sürerek bakıyoruz. JUSMMAT destekli okulun, CENTO ve TUSLOG’la ilişkisi yalnızca teknik bilgi değil; aynı zamanda devletin iç işleyişine, kamuoyundan gizlenen süreçlere dair derin bir anlatı sunuyor. CIA’nın ilk kadın ajanı, Albay Homriş, George W. Bush’un Ankara ziyareti gibi figür ve olaylar, bu büyük yapbozun parçaları hâline geliyor. Köprülü’nün en çarpıcı başarısı, belgeleri kuru bir şekilde sunmak yerine onları analiz etmesi, hatta yer yer dramatik çerçeveler içinde ele alması. Böylece okuyucu hem bilgi ediniyor hem de merakla sayfaları çevirmeye devam ediyor. “Bu okul bir eğitim kurumu muydu, yoksa bir üst aklın operasyon merkezi mi?” sorusu kitabın merkezinde giderek büyüyor. Bu kitap, belgeyle yazılmış bir ajan romanı gibi okunmalı. Türkiye’nin karartılmış tarihine yeni bir pencere açıyor ve bize geçmişin derinliklerinde bugünün izlerini gösteriyor.

Kitabın ilk sayfalarını açtığınızda zihninizin köşesine “Bu gerçekten yaşandı mı?” sorusu saplanıyor. Ahmet Köprülü’nün kaleme aldığı Trojans: Ankara'da ABD Ajan Okulu adlı eser, yalnızca geçmişe ışık tutmakla kalmıyor; bugünü anlamamız için de yeni penceler açıyor. Bu kitap, araştırmacı gazetecilik ile belgesel yöntemin sınır tanımaz sentezinden doğmuş bir çalışma. Belgeler sadece sunulmuyor; okuyucuya anlamlı hale getirilebilmesi için bağlamlandırılıyor, çözümleniyor ve dönemin siyasi havasıyla ilişkilendiriliyor. Amerikan Okulu üzerinden kurulan hikâye, sıradan bir ajan romanından çok daha fazlası. Bu, Türkiye'nin siyasal rotasına yön vermeye çalışan gizli bir yapının gün yüzüne çıkarılmış iç yüzü. CIA ajanları, din adamları, Türk subaylar, hatta George W. Bush’un Ankara ziyaretiyle bağlantılı bir ağ… Amerikan Okulu artık sadece bir eğitim kurumu değil; politik operasyonların merkezi, kültürel nüfuz alanına dönüşmüş bir saha. En çarpıcı bulgulardan biri ise Barış Gönüllüleri’nin Anadolu’da yürüttüğü "din ve mezhep haritası çıkarma" faaliyetleri. Amerikan yaşam tarzının Ankara sokaklarında nasıl yeniden üretildiği, fast food kültürünün, yılbaşı balolarının ve otomobil fuarlarının arkasındaki stratejik planlar, “soft power” kavramının somut bir örneği olarak karşımıza çıkıyor. Trojans , yalnızca geçmişin kayıtlarını ortaya sermekle kalmıyor; bugünkü Türkiye’nin bazı en hassas sorularını da gündeme taşıyor. Devletin hangi aktörlerle şekillendiği, bazı gerçeklerin neden hep örtbas edildiği gibi büyük soruların peşinden gidiyor. Bu kitapta kurgu yok. Sadece belgelenmiş gerçek var. Ve bu gerçek, düşündüğümüzden çok daha yakınımızda, tarihin derinliklerinde gizli. Trojans’ta Yer Alan Ana Sorular Ankara Tandoğan’daki galeride sergilenen 1952 model beyaz Chevrolet’in sırrı nedir? Amerikan Okulu, Ankara Trafik Müdürlüğü’ne nasıl bir “emir-rica” yazısı gönderebilmiştir? Jack E. Daseler kimdi? Kurucu müdür olarak bıraktığı izler ve kişisel eşyalarındaki gizli detaylar neye işaret ediyor? 1956 yılında ABD Avrupa Hava Kuvvetleri, Ankara’daki Amerikalı çocuklara eğitim sorumluluğu üstlenmişti; bunun nedeni neydi? Balgat’taki askeri üste kurulan AHS (Ankara Amerikan Okulu), hangi destekle faaliyete geçti ve ilk öğrencileri nasıl adlandırıldı? Adana İncirlik Üssü hangi isimler tarafından ve emrivaki ile nasıl kuruldu? JAMMAT ve JUSMMAT gibi örgütlerin Türkiye’deki işlevi neydi? Amerikan Okulu ile aralarında nasıl bir bağ vardı? 1964 Kıbrıs krizi sırasında Türkiye'nin müdahalesini durduran diplomat kimdi? Aynı zamanda okulda hangi görevi yürütüyordu? “Türklerin Amerikan kültürüne yaklaşması” hedefini kim ortaya koymuştu? Bu, Soğuk Savaş döneminde jeopolitik olarak nasıl değerlendiriliyordu? 25 Temmuz 1975'te Türkiye'deki 21 Amerikan üssünün kapatılması, iki ülke arasındaki ilişkileri nasıl dönüştürdü?

Ahmet Köprülü’nün “Trojans / Ankara’da ABD Ajan Okulu” , Türkiye'nin yakın tarihi üzerine yazılmış en çarpıcı ve aydınlatıcı çalışmalardan biri olarak dikkat çekiyor. Hayat Yayınları etiketiyle yayımlanan bu kitap, ideolojik mücadelelerin, istihbarat savaşlarının ve diplomatik entrikaların Türkiye'deki somut yansımalarını gün ışığına çıkarıyor. Ankara’nın kalbindeki gizemli yapılarla ilgili yıllarca süregelen spekülasyonlara gerçek belgelerle yanıt veren “Trojans” , sadece bir araştırma kitabı değil; aynı zamanda kurmaca dışı, yoğun bir tarih sorgulaması. Balgat’taki Amerikan Okulu’nun yalnızca eğitim veren bir kurumdan ziyade, Soğuk Savaş döneminin kritik strateji ve operasyon merkezlerinden biri olduğuna dair bulgular, okuyucuyu hayrete düşürecek düzeyde detaylı ve somut. Köprülü, emek verilmiş bir çalışma sonucunda ortaya çıkan bu eserde, yüzlerce fotoğraf, yıllık, resmi belge ve özel dosya tarayarak “Küçük Amerika” projesinin doğuşundan, “Komünizmle mücadele” gerekçesiyle yürütülen ideolojik kampanyalara kadar geniş bir yelpazeyi gözler önüne seriyor. ABD'nin Türkiye’deki stratejik hedefleri, eğitmenler aracılığıyla nasıl inşa edildiği, hangi gizli görevlerle desteklendiği, adım adım anlatılıyor. Eserde ayrıca Bağdat Paktı’nın zaman içinde dönüşümü ve “SSCB’yi kuşatma” amacından, “İsrail’in korunması” projesine nasıl kaydığı da ayrıntılı olarak ele alınıyor. Bu büyük mühendislikte rol alan Mason, Methodist ve bazı gizli topluluklarla bağlantılı yönetici figürlerin yanı sıra CIA ajanları ve darbeci generallerin portreleri de belgeler eşliğinde okuyucuya sunuluyor. Artık sırrı çözülmüş bir geçmiş: Ankara’nın kalbinde uzun süre hoplayıp zıplayan Truva Atı, Ahmet Köprülü’nün kalemiyle sessizliğini bozuyor. “Trojans” , yalnızca geçmişe ışık tutmakla kalmıyor; aynı zamanda bugüne yön veren güçlerin kökenlerini anlamamız için önemli bir harita olma özelliğini taşıyor. Bu yönüyle, mutlaka okunması gereken bir eser.

Ahmet Köprülü’nün “Trojans / Ankara’da ABD Ajan Okulu” , Türkiye’nin yakın tarihine dair bilinenleri sorgulamamızı sağlıyor. Hayat Yayınları etiketiyle yayımlanan bu emek verilmiş araştırma çalışması, Ankara’nın kalbinde uzun yıllar gizemle örtülü kalan Balgat’taki Amerikan Okulu’nun gerçek yüzünü ortaya çıkarıyor. Kitapta, dönemin yıllıkları, fotoğrafları ve orijinal belgeleriyle birlikte sunulan bulgular, okuyucuya yalnızca eğitici değil aynı zamanda aydınlatıcı bir perspektif sunuyor. Bu okulun sadece eğitim veren bir kurumdan ziyade, stratejik hamlelerin ve hatta gizli istihbarat operasyonlarının merkezi olduğuna dair iddialar, Soğuk Savaş dönemi Türkiye’sine tamamen yeni bir açıdan bakmamıza neden oluyor. Köprülü, “Truva Atı” olarak adlandırdığı bu yapıtında, sadece kurumsal bir inceleme değil, aynı zamanda toplumsal belleğe kayıtsız kalmayan bir zaman dilimini de gözler önüne seriyor. Soğuk Savaş ve Bağdat Paktı’nın Türkiye üzerindeki etkilerini derinlemesine anlamak isteyenler için önemli bir başvuru kaynağı olan “Trojans” , gazetecinin titiz araştırmaları ve elde ettiği somut delillerle tarihe ışık tutan değerli eserlerden biri konumunda.

Trojans' kitabını yayımlanınca hemen alıp okuma isteği duydum. Gazeteci Ahmet Köprülü'nün ortaya çıkardığı bilgiler, gerçekten de 'İyi ki gazeteciler var' dedirtiyor. Ankara'da, gözümüzün önünde olduğu iddia edilen bir 'ABD Ajan Okulu'nun varlığı ve faaliyetleri, Soğuk Savaş'ın ülkemizdeki yansımalarının ne kadar derin olduğunu gösteriyor. Klasik bir Chevrolet otomobilinin dosyasından bu bilgilere ulaşılması, araştırmacı gazeteciliğin gücünü ortaya koyuyor. Okulun JUSMMAT ve TUSLOG gibi yapılarla organik bağı, CENTO'nun kurucularının okul yönetiminde bulunması, buranın sıradan bir lise olmadığını açıkça anlaşılıyor.

Gazeteci Ahmet Köprülü’nün Ankara Tandoğan'da bir galeride tesadüfen karşılaştığı bir klasik Amerikan otomobili, Türkiye’nin Soğuk Savaş yıllarına ışık tutan gizli bir tarihi gün yüzüne çıkaracak heyecanlı bir gazetecilik koşusunun ilk kıvılcımını yakmış. Ankara’daki bir oto galerisinde sergilenen klasik bir aracın ruhsat dosyasını incelerken, Köprülü’nün dikkatini çeken bir detay, onu Balgat’taki Amerikan askeri üssünde 1957 yılında kurulan ve “Trojans” (Truva Atları) adıyla bilinen Amerikan Okulu’nun yıllıklarına ulaştırmış. Okul, Truman Doktrini kapsamında Türkiye’nin Sovyetler Birliği’ne yaklaşmasını engellemek amacıyla Amerikan Askerî Yardım Heyeti (JUSMMAT) desteğiyle kurulmuştu. Eğitim kurumu görünümündeki bu yapı, aslında dönemin bölgesel diplomasi trafiğinde kilit bir rol oynuyordu. Yıllıklarda adı geçenler arasında, Bağdat Paktı’nın mimarı ABD Büyükelçisi Fletcher Warren ve Arap ülkelerinde görevli JUSMMAT Generali A. Mead gibi etkili isimler yer alıyor. Okulun yönetici kadrosunda bir Türk, gizemli albay Kamil Homriş de var. Trojans yıllıkları, dönemin uluslararası ilişkileri kadar iç siyasete de dair çarpıcı bilgiler içeriyor. Trojans, bilinmeyen bir gizemin perdesini de aralanıyor: 2004 NATO Zirvesi için Türkiye’ye ilk kez geldiği belirtilen dönemin ABD Başkanı George W. Bush’un, eşi Laura Bush ile birlikte 1978 yılında okulun “Mezunlar Günü” etkinliğine katılmış olması. Amerikan Okulu’nun yıllıkları, yalnızca diplomatik değil, istihbari bağlantılara da işaret eden yönleriyle dikkat çekiyor. Ahmet Köprülü’nün kaleme aldığı Trojans: Ankara’da ABD Ajan Okulu, görünmeyen bir tarihe pencere açan, titizlikle yürütülmüş soluk soluğa okunacak bir araştırmacı gazetecilik eseri olarak öne çıkıyor.